Σαν σήμερα: Αρχίζει η Επανασταση του 1821 στη Σάμο

Ο Καπετάν Κωνσταντής Λαχανάς (1769-1842), ο οποίος κήρυξε την επανάσταση στη Σάμο στις 18 Απριλίου του 1821

Σαν σήμερα, στις 18 Απριλίου του 1821, ο θρυλικός Καπετάν Κωνσταντής Λαχανάς κήρυξε πρώτος την ελληνική επανάσταση στη Σάμο, υψώνοντας την επαναστατική σημαία στη θέση Πηγαδάκι του Άνω Βαθέος, χτυπώντας τις καμπάνες και καλώντας όλους τους Σάμιους να αγωνιστούν υπέρ της απελευθέρωσης της πατρίδας. 

Η σαμιακή σημαία της επανάστασης του 1821

Στα τέλη του Απριλίου 1821, έφτασε στη Σάμο και ο Λυκούργος Λογοθέτης, ο οποίος ανέλαβε τη γενική αρχηγία του αγώνα στο νησί.

Ο Λυκούργος Λογοθέτης (1772-1850), ηγετικό στέλεχος της επανάστασης του 1821 στη Σάμο

Η επανάσταση επικράτησε γρήγορα, λόγω του ορθόδοξου πληθυσμού του νησιού και της απουσίας ισχυρών οθωμανικών δυνάμεων.

Από το Μάιο του 1821 εφαρμόστηκε στη Σάμο ο «Στρατοπολιτικός Διοργανισμός της Νήσου Σάμου» συνταγμένος από τον Λυκούργο Λογοθέτη. Ο τοπικός αυτός οργανισμός ίσχυσε κατά βάση μέχρι το 1834. Σύμφωνα με αυτόν, ο πολιτικός αρχηγός (γενικός διοικητής) εκλεγόταν από τη Γενική Συνέλευση των αντιπροσώπων των χωριών και λογοδοτούσε σε αυτή κατ’ έτος. Διοικούσε το νησί μαζί με τους «πολιτικούς κριτές», ενώ σε περίπτωση πολεμικών επιχειρήσεων αναγνωριζόταν ως στρατιωτικός διοικητής. 

Στη διάρκεια της επανάστασης οι Σαμιώτες υπό την ηγεσία του Λυκούργου κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τρεις μεγάλες επιθέσεις του οθωμανικού στόλου, το καλοκαίρι του 1821, τον Αύγουστο του 1824 και το καλοκαίρι του 1826.

Για δύο χρόνια (1828-1830) εγκαταστάθηκε στο νησί διοίκηση διορισμένη από τον Καποδίστρια και η Σάμος έγινε έδρα του τμήματος των Ανατολικών Σποράδων, που περιλάμβανε τα νησιά Σάμο, Κάλυμνο, Λέρο, Πάτμο και Ικαρία. 

Η Σάμος δεν περιλήφθηκε στο νέο ελληνικό κράτος σύμφωνα με το πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας (1830), όμως οι Σάμιοι συνέχισαν τις προσπάθειές τους για ενσωμάτωση στην Ελλάδα. 

Τότε ιδρύθηκε η «ανεξάρτητη» Σαμιακή Πολιτεία υπό το Λογοθέτη Λυκούργο, χωρίς όμως να τύχει καμιάς αναγνώρισης. Ωστόσο η επιμονή των Σαμίων και η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή είχαν ως αποτέλεσμα να προκριθεί για τη Σάμο το καθεστώς της αυτόνομης ηγεμονίας (1834-1912).

Πηγές: Λάνδρος Χρίστος, Καμάρα Αφροδίτη, Ντόουσον Μαρία - Δήμητρα, Σπυροπούλου Βάσω, «Σάμος», 2005, Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου και Wikipedia, λήμμα Κωνσταντής Λαχανάς

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Βαθέος Σάμου "Ο Καπετάν Λαχανάς" τιμά και φέτος τη μνήμη του ομώνυμου ήρωα με μια εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη του, το Σάββατο 20/4. Η εκδήλωση περιλαμβάνει επιμνημόσυνη δέηση στην προτομή που στήθηκε προς τιμήν του στα "Πηγαδάκια", το μέρος όπου κήρυξε την επανάσταση του 1821.