Περίπατος στην αρχαία Σάμο!

Άποψη του αρχαιολογικού χώρου του Ηραίου της Σάμου.
Στο βάθος αριστερά διακρίνεται ο μοναδικός σωζόμενος κίονας του μεγάλου ναού του Πολυκράτη

Αφιέρωμα στον αρχαιολογικό χώρο του Ηραίου, στο Ευπαλίνειο Όρυγμα και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου φιλοξένησε πριν από λίγες μέρες η έντυπη έκδοση της μεγάλης εφημερίδας "Καθημερινή".

Διαβάστε το αναλυτικό ρεπορτάζ του δημοσιογράφου Αιμίλιου Χαρμπή:

"Μπράβο, πάντως, που είστε Έλληνες και πάτε στο Ηραίο. Συνήθως μόνο ξένους πηγαίνω" μας είπε ο οδηγός ταξί στη διαδρομή για τον σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο της Σάμου. Γνωστή θα πει κανείς η... συνήθεια, όμως είναι πραγματικά κρίμα για την –κατά τα άλλα τουριστικότατη– περιοχή του Πυθαγορείου στο ανατολικό άκρο του νησιού, η οποία φιλοξενεί μερικές από τις πιο εντυπωσιακές αρχαιότητες του Αιγαίου. Τις οποίες μάλιστα φρόντισε να μας επισημάνει μία προς μία, γαρνίροντας και με τοπικούς μύθους, ο συμπαθής οδηγός μας. 

Κατηφορίζοντας κανείς προς την ελώδη περιοχή του Ηραίου βλέπει τα αρχαία οικοδομήματα (περισσότερο τις θεμελιώσεις τους) να ξεχωρίζουν ανάμεσα σε καλαμιώνες. Ο ίδιος ο αρχαιολογικός χώρος είναι βέβαια καλά καθαρισμένος, αν και η βλάστηση που είναι οργιώδης λόγω των υπόγειων ρεμάτων, δεν κάνει εύκολο το έργο της συντήρησης. Ακολουθώντας τη συνηθισμένη σε τέτοια μέρη, Ιερά Οδό, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως το συγκεκριμένο μέρος είχε μεγάλη σημασία και φυσικά πλούσιους... χορηγούς κατά την αρχαιότητα.

Αφιερωματικοί ναΐσκοι, βάσεις αγαλμάτων και διαφόρων ειδών οικοδομήματα, χρονολογημένα σε διάστημα που διατρέχει τουλάχιστον 8 αιώνες, βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή μπροστά από το κυρίως ιερό. Εκεί η Ηρα, μητέρα των θεών, έχει την τιμητική της με τον πελώριο ναό της εποχής του τυράννου Πολυκράτη (6ος αι. π.Χ.) να δεσπόζει πάνω στο υπερυψωμένο βάθρο του. 

Δεσπόζει τρόπος του λέγειν βέβαια, αφού τα μόνα που σώζονται στη θέση τους είναι το κατώτερο τμήμα της τοιχοδομής, μαζί με έναν μοναδικό από τους 155 γιγάντιους κίονες της αρχικής κατασκευής. Και πάλι όμως, η πανοραμική θέα από τον λοφίσκο στην πίσω πλευρά είναι αρκετή για να προκαλέσει δέος μπροστά σε αυτό που ήταν το μεγαλύτερο ελληνικό οικοδόμημα της εποχής του.

Η είσοδος (πάνω) και η συνέχεια της διαδρομής (κάτω) του Ευπαλίνειου Ορύγματος, ενός από τα πιο εντυπωσιακά έργα της αρχαιότητας.

Αν δέος είναι η σωστή λέξη για το Ηραίο, τότε ίσως η κατάπληξη είναι ακριβέστερη για να περιγράψει όσα νιώθει κανείς διασχίζοντας το κοντινό Ευπαλίνειο Ορυγμα. Συμπληρώνοντας μόλις δύο χρόνια σε πλήρη διαθεσιμότητα για το κοινό, το αρχαίο υδραγωγείο είναι από τα πιο εντυπωσιακά και ιδιαίτερα ανθρώπινα έργα που μας έχει κληροδοτήσει η αρχαιότητα.

Στο εσωτερικό της βασικής του σήραγγας, μήκους 1 χλμ., περπατάς ελαφρώς σκυφτός, ενώ κάτω από τις ειδικές εσχάρες μπορείς να δεις τον πήλινο αγωγό που μετέφερε το νερό από τη μια πλευρά του βουνού στην άλλη. Κάποια στιγμή στη διαδρομή συναντάς ένα σκαλοπάτι ύψους περίπου 60 πόντων. Τόση μόλις ήταν η απόκλιση που επέτρεψαν στους εαυτούς τους οι αρχαίοι μηχανικοί, προκειμένου να ενώσουν τις δύο σήραγγες που ξεκίνησαν αντίρροπα για να συναντηθούν βαθιά μέσα στην καρδιά του βράχου. Χωρίς υπολογιστές, GPS ή άλλα σύγχρονα μέσα μέτρησης. Το εκπληκτικό αυτό επίτευγμα γίνεται ακόμα πιο κατανοητό με την ίδια την επίσκεψη στο τεχνητό σπήλαιο, το οποίο εκτός των άλλων αποτελεί και σπουδαίο καταφύγιο δροσιάς από την καλοκαιρινή ζέστη.

Σχετικά καινούργιο προορισμό για τους επισκέπτες της Σάμου, όμως, αποτελεί και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πυθαγορείου. Με σύγχρονο μουσειολογικό προσανατολισμό, το κτίσμα που βρίσκεται πάνω στον κεντρικό δρόμο προς το Βαθύ, φιλοξενεί αντιπροσωπευτικά κατάλοιπα της πανάρχαιης κατοίκησης στην περιοχή, η οποία ξεκινά από την 5η χιλιετία π.Χ. και συνεχίζεται σε όλους τους ιστορικούς χρόνους. 

Ανάμεσα στα ελεύθερα αγάλματα του δευτέρου ορόφου, μπορεί να δει κάποιος και έναν σπάνιο γυναικείο κορμό των κλασικών χρόνων κατασκευασμένο από δύο διαφορετικών ειδών μάρμαρο: λευκό για τη γυμνή σάρκα και έντονο γαλάζιο για τον χιτώνα της μορφής. Μαζί με τον μεγάλο τεχνητό τοίχο με τις προθήκες για τα επιτύμβια –υπόδειγμα σύγχρονης μουσειολογικής προσέγγισης– αποτελούν αναμφισβήτητα τα καλύτερα σημεία ενός μικρού αλλά πολύ ενδιαφέροντος μουσείου.

​​Και τα τρία σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (Αρχαιολογικός χώρος Ηραίου, Ευπαλίνειο Όρυγμα και Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου) είναι ανοικτά καθημερινά έως τις 3 μ.μ.

Πηγή: Καθημερινή

Αρχική δημοσίευση στο My Samos Blog: www.my-samos.blogspot.com