Τα έθιμα της Ανάστασης στη Σάμο

Ανάσταση στον Ναό Αγίου Σπυρίδωνα στην πόλη της Σάμου. Φωτογραφία του Ανέστη Σαραντίδη

Το Μεγάλο Σάββατο οι Σαμιώτες ετοιμάζονται, όπως και όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, για την Ανάσταση. Ο Νικόλαος Δημητρίου στο βιβλίο του "Λαογραφικά της Σάμου" περιγράφει με χαρακτηριστικό τρόπο τα έθιμα αυτής της μέρας στο νησί:

"Ξεθεωμένος ο κόσμος από τη μεγάλη και αυστηρή νηστεία της Σαρακοστής - και ιδίως της Μεγάλης Βδομάδας - περιμένουν πότε να χτυπήσει ο παπάς την καμπάνα για την Ανάσταση. Δεν προλαβαίνει όμως να σημάνει αυτός. Κάποιοι ανυπόμονοι την χτυπούν πριν από αυτόν. Για να αναστήσει ο παπάς πρέπει να έρθουν στην εκκλησία όλοι οι ενορίτες. Αν κανένας αργεί να έρθει, στέλνουν άνθρωπο να τον ειδοποιήσει. Έτσι, μόνο οι ανήμποροι δεν θα έρθουν.

Μόλις ακουστεί το "Χριστός Ανέστη", χαρά ζωγραφίζεται στο πρόσωπο όλων. Τουφεκιές πολλές με διάφορα αυτοσχέδια όπλα και βαρελότα βροντούν ασταμάτητα, πυροτεχνήματα καίγονται. Τα παιδιά σπάζουν ένα κόκκινο αυγό που έχουν στην τσέπη τους και το τρώνε. 

Όταν τελειώσει το πρώτο μέρος της τελετής, οι πολλοί φεύγουν για τα σπίτια τους να φάνε. Οι υπόλοιποι μπαίνουν μαζί με τον παπά στην εκκλησία και παρακολουθούν τον υπόλοιπο όρθρο και τη λειτουργία ως το τέλος. Θα ακούσουν τον καλό λόγο, δηλαδή την ωραία ευχή και θα σηκώσουν ψηλά την αναμμένη λαμπάδα τους, επιβεβαιώνοντας θριαμβευτικά ότι "Ανέστη Χριστός". Στο τέλος παίρνουν το αντίδωρο από του παπά το χέρι και με αναμμένες τις λαμπάδες γυρίζουν στο σπίτι.

Όταν φτάσουν σπίτι, αν και αργά, στρώνουν τραπέζι, τσουγκρίζουν μεταξύ τους αυγά και τρώνε από ένα. Τρώνε έπειτα τα πατσαδάκια (κεφάλι, κοιλιά, ποδαράκια) που τα έχουν ετοιμάσει από το Μεγάλο Σάββατο. Τελευταία τρώνε και από λίγο χλωρό τυρί ή μυζήθρα και κοιμούνται όλοι, εκτός της νοικοκυράς, που θα ετοιμάσει την πλάτη του κατσικιού (θα τη γεμίσει με ρύζι) και θα την πάει σε σπιτικό φούρνο να τη φουρνίσει. Στον ίδιο φούρνο βάζουν τα κατσίκια τους κι άλλες γειτόνισσες. Ανάβουν το φούρνο κι όταν γίνει, βάζουν μέσα τους ταβάδες και τον σφραγίζουν με λάσπη. Ύστερα πάνε να ησυχάσουν λίγο κι αυτές, γιατί στις έντεκα θα χτυπήσει ξανά η εκκλησία για τη δεύτερη Ανάσταση (τον εσπερινό της Αγάπης)".