.png "English"){kind=small}
 |
| Από αριστερά, Άκης Τεμπερίδης, Κώστας Κουκούλης, Αναστασία Τεμπερίδη, Βούλα Νέτου, με φόντο το Πυθαγόρειο |
Σε εκτενή περιγραφή της κατάστασης που αντίκρισε κατά τη σύντομη παραμονή του σε δύο από τα νησιά του προσφυγικού, τη Σάμο και τη Λέσβο, προχωρά ο δημοσιογράφος Άκης Τεμπερίδης, που για δεύτερη φορά κάνει τον γύρο του κόσμου με τη σύζυγό του, αυτή τη φορά μαζί και με την κόρη τους. Η ματιά ενός τρίτου, μη Σαμιώτη, παρατηρητή είναι εν προκειμένω χαρακτηριστική.
Πιο αναλυτικά, σε κείμενό του υπό τον τίτλο "Αλήθεια, τι γίνεται με τους πρόσφυγες στα νησιά;", ο Άκης Τεμπερίδης, μεταξύ άλλων, γράφει για τη Σάμο:
"Είναι μέρες που όλο λέω να γράψω κάτι γι' αυτό…
Έχετε αναρωτηθεί ποια είναι η κατάσταση στη Λέσβο και στη Σάμο τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης του 2015; Πώς είναι τα πράγματα σήμερα στα λεγόμενα hot spot που βρίσκονται στη Μόρια και στο Βαθύ;
Σε ποιες συνθήκες ζουν εκεί οι πρόσφυγες; Πόσοι είναι; Τι θα απογίνουν; Και οι νησιώτες πώς τους αντιμετωπίζουν και τι λένε για την όλη κατάσταση;
Βρέθηκα στα δύο αυτά νησιά πρόσφατα ως ταξιδιώτης και όχι σαν ανταποκριτής, οπότε όσα διαβάσετε μην τα θεωρήσετε δημοσιογραφική έρευνα - καμία σχέση. Δεν είναι καν ρεπορτάζ.
Τα περισσότερα θα τα γνωρίζετε, όσοι είστε διαβασμένοι. Απλά, περπατήσαμε μέχρι τα κέντρα υποδοχής και στα δύο νησιά και μιλήσαμε με μερικούς πρόσφυγες, μιλήσαμε και με ντόπιους, καθώς και με δύο-τρεις ανθρώπους μη κερδοσκοπικών οργανώσεων…
Στο Βαθύ, το κέντρο υποδοχής είναι μόλις 7 λεπτά με τα πόδια από την παραλία, στην πλαγιά του βουνού ακριβώς πάνω από την πόλη. Οι απόψεις διίστανται για το πόσοι φιλοξενούνται εκεί. Άλλοι λένε ότι είναι 4.500, άλλοι πάνω από 5.000, μέχρι και τον αριθμό 7.500 ακούσαμε. Μας είπαν ότι το κέντρο φτιάχτηκε μέσα της δεκαετίας του 2000 για να φιλοξενήσει περίπου 800 ανθρώπους…
Η ανθρωπολογία έχει αλλάξει δραματικά, καθώς οι μισοί άνθρωποι που συναντάς στον δρόμο είναι πρόσφυγες, Αφρικανοί κυρίως, από την κεντρική Ασία και από αραβικές χώρες. Κάποιες ώρες, μάλιστα, όταν οι ντόπιοι κάνουν σιέστα, είναι οι μόνοι άνθρωποι που συναντάς στην πόλη. Όπως καταλαβαίνετε, με όποιον ντόπιο και αν μιλήσεις εδώ, το θέμα του είναι οι πρόσφυγες…
Στο Βαθύ περπατήσαμε μέχρι την πύλη του hotspot που ήταν αφύλακτη εκείνη την ώρα, καθώς η αστυνομία ήταν αρκετά πιο κάτω. Θα μπορούσαμε να μπούμε με τη μικρή, αλλά κρατούσα φωτογραφική μηχανή και το θεώρησα ασέβεια να το κάνουμε. Φυσικά αυτό απαγορεύεται αυστηρά χωρίς άδεια. Όμως δεν χρειαζόταν να δούμε κάτι παραπάνω.
Ειδικά στον αφύλακτο χώρο έξω από το φράκτη (ο οποίος θυμίζει φυλακή με κυκλικά σύρματα επάνω), η κατάσταση μοιάζει με ένα αποπνικτικό τσαντήρι. Οι σκηνές είναι αυτοσχέδιες από μπλε νάιλον (όχι επίσημες του ΟΗΕ), ενώ τουαλέτες δεν είδαμε - υποθέτω ότι θα μπαίνουν μέσα για τα κακά τους.
Ποιος ελέγχει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων εδώ; Αν περάσετε έξω από το hotsport της Σάμου, θα καταλάβετε πόσο απάνθρωπο και ντροπιαστικό είναι το ελληνικό κράτος και μάλιστα με μία κυβέρνηση που διατείνεται (να’ χαμε να λέγαμε) ότι είναι ανοικτή με τους πρόσφυγες. Συγχωρήστε μου την έκφραση, αλλά αρχ… ανοιχτή είναι.
Μοιάζει να έκανε τα βασικά, όσα δηλαδή ήταν θεσμικά υποχρεωμένη να κάνει από την Ε.Ε. και τον ΟΗΕ και τίποτε παραπάνω. Ναι, ναι, ξέρω, “για να μην μας έρθουν κι άλλοι”. Αυτή είναι η λογική μάλλον. Το άκουσα από δύο ανθρώπους αυτό - ο ένας μάλιστα φορούσε στολή.
Στο Βαθύ υπάρχει μία ισπανική ΜΚΟ που έχει φτιάξει ένα στέκι για να συγκεντρώνονται οι πρόσφυγες. Έχει μουσικές και θεματικές βραδιές, σεμινάρια γλώσσας και είναι σαν καφέ, NGO καφενείο κυριολεκτικά στο οποίο συχνάζουν πολλοί, άντρες κυρίως.
Οι περισσότεροι βέβαια στο Βαθύ βγαίνουν στην παραλία για να περάσει η ώρα τους. Τα απογεύματα, πιτσιρικάδες παίζουν μπάλα στο πλακόστρωτο δίπλα στο άγαλμα του Θεμιστοκλή Σοφούλη, άλλοι τριγυρνούν άσκοπα εδώ κι εκεί συνήθως μιλώντας στο κινητό, άλλοι αράζουν στα μπλόκια όπου σκάει το κύμα ή χαλαρώνουν στην κεντρική παιδική χαρά (όπου απαγορεύεται να μπαίνουν ενήλικες χωρίς παιδιά - αλλά ποιος ελέγχει ποιον;).
Το σημείο αναφοράς είναι το σούπερμάρκετ Bazaar, το οποίο φαίνεται να προτιμούν από το μίνι μάρκετ που βρίσκεται κοντά στο hotspot. Το τελευταίο μοιάζει να είναι από τις επιχειρήσεις που στήθηκαν για να εξυπηρετούν τους πρόσφυγες. Στο Bazaar η ταμίας μας είπε ότι κλέβουν ό,τι μπορούν από τα ράφια.
Εδώ να πω ότι ο κάθε πρόσφυγας λαμβάνει μηνιαία αποζημίωση 90 ευρώ μέχρι την ημερομηνία της συνέντευξής του, αυτής που θα κρίνει το αν μπορεί να μείνει μόνιμα στην Ε.Ε. ή όχι. Μια τετραμελής οικογένεια μας είπαν ότι λαμβάνει 450 ευρώ αλλά δεν επιβεβαίωσα το συγκεκριμένο ποσό...
Στο Βαθύ μιλήσαμε με 2-3 Αφρικανούς, έναν μικρό Αφγανό και με μια παρέα απογοητευμένων Ιρακινών αντρών που ήταν ενάμισι χρόνο στη Σάμο. Όλοι μου έδειξαν την ταυτότητά τους με την ημερομηνία της συνέντευξης όταν τους ρώτησα “what’s next for you”: από μέσα 2021 έως και 2022 ήταν τα ραντεβού…
Μέχρι τότε θα περιμένουν ζώντας με 90 ευρώ τον μήνα και τριγυρνώντας άσκοπα σε τόπους που δεν θέλουν και δεν μπορούν να τους ενσωματώσουν; Το χειμώνα στα νησιά δεν έχει δουλειές για τους ντόπιους, πόσο μάλλον για πρόσφυγες. Το καλοκαίρι ανοίγουν οι δουλειές με τον τουρισμό, όμως και πάλι, ποιος από εμάς θα προσλάμβανε για σερβιτόρο έναν άντρα από τη Σομαλία ή από το Αφγανιστάν;
Να πούμε εδώ ότι ένας πρόσφυγας που περιμένει άσυλο για παράδειγμα στη Σάμο, δε δικαιούται να φύγει από το νησί. Είναι τυπικά φυλακισμένος, απλά κυκλοφορεί ελεύθερα πάνω σ’ αυτό. Τόσο στο Βαθύ, όσο και στη Μυτιλήνη, οι έλεγχοι είναι αυστηροί στα οχήματα που επιβιβάζονται στα ferry boat…
Πώς βλέπουν τώρα οι πρόσφυγες με τους οποίους πιάσαμε κουβέντα την κατάστασή τους στην Ελλάδα; “Είναι ωραία στη Σάμο, αλλά εδώ δεν έχει δουλειές. Τι να κάνουμε εδώ;” μας είπε ένας Ιρακινός. Ένας πιτσιρικάς Αφγανός που με πλησίασε, συμπαθέστατος και πολύ περήφανος (με το ζόρι δέχτηκε έναν χυμό που του πρόσφερα) μου εξήγησε σε σπαστά αγγλικά ότι στη Σάμο είναι πολύ καλύτερα από το Ιράν και την Τουρκία - μια και όλα εκεί του φάνηκαν ακριβά. Περίεργο… Απ’ όσο γνωρίζω οι δύο αυτές χώρες είναι πιο φτηνές από την Ελλάδα στα βασικά προϊόντα.
Κάτι τύποι από το Τόγκο - που τους γνωρίσαμε στη γιορτή της 25ης Μαρτίου - μας περιέγραψαν την περιπέτειά τους. Με αεροπλάνο έφτασαν στην Τουρκία. Προσπάθησαν να μπουν από τον Έβρο, αλλά τους τσάκωσαν και τους πήγαν στο τμήμα - δεν κατάλαβα σε ποια πόλη ακριβώς. Μας είπε ότι τους πήραν τα πάντα στην ελληνική αστυνομία και τους επέστρεψαν στην Τουρκία. Από εκεί κατέβηκαν στα παράλια και έφτασαν με φουσκωτό σκάφος στη Σάμο.
Ρώτησα και μια Ισπανίδα στη ΜΚΟ στο Βαθύ σχετικά με το πώς αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες οι ντόπιοι και μου είπε ότι ενώ στην αρχή ήταν συγκινητική η υποδοχή, έχουν αρχίσει να κουράζονται κι αυτοί γιατί έχει περάσει πολύς καιρός. Και όταν τη ρώτησα πόσο μένουν οι πρόσφυγες εδώ, ένας Κογκολέζος μού έτεινε την ταυτότητά του: Ιούνιο του 2021 είχε οριστεί η συνέντευξή του…
“Πώς σας αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι;”, ρωτήσαμε και τους Ιρακινούς και τους Αφρικανούς. “Έτσι κι έτσι” μας είπε ένας από τους πρώτους. Ο τύπος από το Τόγκο μας είπε το εξής: “όταν φτάσαμε εδώ, αρχίσαμε να μαθαίνουμε ελληνικές λέξεις, με πρώτη το "γεια σου". Βγαίνω λοιπόν στο δρόμο, βλέπω έναν κύριο και του λέω: "Yasoo”. Και τι του απάντησε; “Fuck off!”. Ντροπή.
Είναι εύκολο να κρίνεις τους ντόπιους και να τους χαρακτηρίσεις ρατσιστές, όμως έχουν κι αυτοί τα δίκια τους. Υπάρχουν βέβαια πολλοί που είναι ακραίοι και θεωρούν μεγάλο καημό τους πρόσφυγες.
Σύλλογοι γονέων έχουν ζητήσει να μην μπαίνουν τα παιδιά προσφύγων στα “δικά τους” σχολεία και αυτό λόγω της κακής υγιεινής στο hotspot (sic), του κινδύνου να μεταδώσουν ασθένειες στα παιδιά τους ή λόγω του ότι θα καθυστερούν το μάθημα καθώς δεν καταλαβαίνουν γρι ελληνικά ή και αγγλικά τα προσφυγόπουλα (sic).
Αυτοί θα ήθελαν φυσικά να ξεκουμπιστούν χθες κιόλας όλοι οι πρόσφυγες και δεν διστάζουν να δηλώσουν ότι δεν τους θέλουν να κυκλοφορούν ελεύθεροι έξω από τα hot spot: “να φτιάξουν σχολεία εκεί μέσα”, μας είπαν δύο ντόπιοι. Δύο μας ανέφεραν ένα περιστατικό παρ’ ολίγον βιασμού και περιστατικών παρενόχλησης ντόπιων κοριτσιών.
Όλοι μας είπαν ότι φοβούνται τις κλοπές και να αφήσουν τα κορίτσια τους μόνα στο δρόμο. Ή ότι φοβούνται να πάνε τα παιδιά τους στην παιδική χαρά. Η τρομοκρατία που έχει επιβληθεί είναι πιο δυνατή από την ίδια την παρουσία των προσφύγων. Όταν ζητάς στοιχεία για το αν έχουν γίνει τέτοια πράγματα, η απάντηση είναι: “και πρέπει να περιμένουμε να γίνουν;”.
Από πέντε διαφορετικά άτομα στη Σάμο ακούσαμε την ίδια φράση: “παλιά αφήναμε τα σπίτια μας ξεκλείδωτα. Τώρα φοβόμαστε όσο ποτέ, φυλαγόμαστε πολύ”. Ένας νέος φίλος που έχει τουριστική επιχείρηση και δεν είναι φανατικός ο άνθρωπος, μου έδωσε τη δική του σκοπιά με ψυχραιμία:
- Ο τουρισμός έχει πέσει στο νησί
- Το 2015 βοηθήσαμε πολύ, αλλά έχει παραγίνει το κακό μετά από τόσα χρόνο.
- Υπάρχει φόβος στον κόσμο να κυκλοφορεί κάποιες ώρες
- Είμαστε 5.000 και εκείνοι άλλοι τόσοι. Τι θα γίνει αν ξεσηκωθούν;
- Αστυνομία υπάρχει ελάχιστη (το επιβεβαιώνω) και δεν μας προστατεύει.
- Τα νοσοκομείο γεμίζει καθημερινά με πρόσφυγες και μάλιστα υπάρχει εντολή να τους δίνουν προτεραιότητα και αυτό εκνευρίζει τους ντόπιους. Αυτό δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω ούτε να το αμφισβητήσω.
- Αυτό που θέλουμε είναι να μοιράζονται οι πρόσφυγες και σε άλλα μέρη στην Ελλάδα. Είναι άλλο να έχεις 1.000 ανθρώπους εδώ και άλλο 5.000-6.000.
Από όσο κατάλαβα, αν ο πληθυσμός των προσφύγων ήταν κοντά στους χίλιους, οι Βαθιώτες θα ήταν ήρεμοι.
Αυτή είναι η κατάσταση όπως την είδα, χωρίς παρωπίδες. Και επειδή όπως σας έγραψα δεν έκανα επιστημονική έρευνα ή ρεπορτάζ επί του θέματος, δεν θα κλείσω αυτό το κομμάτι με δικές μου ερμηνείες (που έχω και μπορούμε να τις συζητήσουμε), αλλά με απλά ερωτήματα, στα περισσότερα από τα οποία γνωρίζω την απάντηση:
1. Γιατί η κυβέρνηση δεν επισπεύδει τις διαδικασίες έκδοσης ή μη πολιτικού ασύλου; Η απάντηση κάθε ντόπιου που συναντήσαμε είναι “γιατί παίρνουν λεφτά όσο τους κρατάνε εδώ”.
2. Πόσοι κυβερνητικοί υπάλληλοι ασχολούνται με τη διαδικασία ασύλου και πού; Στα νησιά ή στην Αθήνα;
3. Θέλει η κυβέρνηση να ενσωματώσει κάποιους ανθρώπους στη χώρα και πόσους; Και σε ποιους τομείς; Σε ποια μέρη της χώρας;
4. Πόσα χρήματα έχει πάρει συνολικά η ελληνική κυβέρνηση από το 2015 και πόσα χρήματα αναλογούν σε κάθε πρόσφυγα που φιλοξενεί;
5. Ποια υπηρεσία (κρατική ας πούμε) ελέγχει και εξασφαλίζει την υγεία και την ποιότητα ζωής των προσφύγων στα κέντρα υποδοχής;
6. Πώς επιτρέπεται να μένουν 4.000-5.000 άνθρωποι σε χώρο που σχεδιάστηκε να φιλοξενεί λιγότερους από χίλιους;
7. Υπάρχει συστηματική ενημέρωση των προσφύγων για τις συνήθειες, τα έθιμα και τη γλώσσα της Ελλάδας ώστε να καταλαβαίνουν καλύτερα τους ντόπιους και να σέβονται τις συνήθειές τους;
8. Έχει υπάρξει ποτέ ένα φυλλάδιο που να ενημερώνει τον πρόσφυγα για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του; Για τους κανόνες υγιεινής και καθαριότητας ας πούμε;
9. Υπάρχει ειδικό προσωπικό στα ελληνικά σχολεία για την υποδοχή και εκπαίδευση παιδιών προσφύγων; Μήπως ένα ειδικό φυλλάδιο σε διαφορετικές γλώσσες για την ενσωμάτωση κάθε παιδιού στο σχολείο;
10. Υπήρξε ποτέ συστηματική ενημέρωση των ντόπιων για την κατάσταση των προσφύγων, για τους λόγους που βρίσκονται εκεί, για το πόσο θα παραμείνουν στον τόπο τους και για τα έθιμα διαφόρων από αυτούς;
11. Για ποιο λόγο η κυβέρνηση επέλεξε να φτιάξει δύο “στρατόπεδα συγκέντρωσης” σε δύο νησιά αντί να μοιράσει σταδιακά τους πρόσφυγες σε άλλα νησιά του Αιγαίου ή και στην ηπειρωτική Ελλάδα;"
"12. Η σημερινή κυβέρνηση πόσους πρόσφυγες θα ήθελε τελικά να ενσωματώσει νόμιμα και μόνιμα στον Ελλαδικό χώρο; Και πόσους η σημερινή αντιπολίτευση;" καταλήγει ο Άκης Τεμπερίδης.
