.png "English"){kind=small}
 |
| Φωτογραφία του Μανώλη Marg |
Συνεχίζοντας την παράδοση χρόνων, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Βαθέος Σάμου, "Ο Καπετάν Λαχανάς", αναβιώνει φέτος την Τετάρτη 26 Ιουνίου το έθιμο του Κλήδονα και του αφανού στο αμφιθέατρο του Αϊ-Γιαννάκη στο Άνω Βαθύ Σάμου.
Στην ίδια εκδήλωση τα παιδικά τμήματα του συλλόγου θα παρουσιάσουν παραδοσιακούς χορούς, τα παιδιά του τμήματος ζωγραφικής θα εκθέσουν τα έργα τους, ενώ το τμήμα πλεκτικής θα παρουσιάσει τις χειροποίητες δημιουργίες του.
Η εκδήλωση θα αρχίσει στις 20:00 και η είσοδος είναι ελεύθερη.
Οι υπεύθυνοι του συλλόγου θυμίζουν ένα παραδοσιακό δίστιχο για το έθιμο του Κλήδονα:
"Ανοίγουμε τον Κλήδονα με τ΄ Αϊ- Γιαννιού τη χάρη
"Ανοίγουμε τον Κλήδονα με τ΄ Αϊ- Γιαννιού τη χάρη
κι όποιος έχει μήλο κόκκινο, ας έρθει να το πάρει."
* ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ
Σύμφωνα με τη παράδοση, στις 23 Ιουνίου, την παραμονή της γιορτής της γέννησης του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, αναβιώνει το έθιμο του Κλήδονα, με θεατρικά δρώμενα και αναπαράσταση των εθίμων της κάθε περιοχής.
Κατά τη διάρκεια της γιορτής, διοργανώνονται μια σειρά από λαϊκά δρώμενα όπως το άναμμα των Αφανών, οι φωτιές δηλαδή που άναβαν στους δρόμους του χωριού, όπου καίγονταν παλιά ξύλα, αντικείμενα και τα Μαγιάτικα στεφάνια, ενώ ο κόσμος χόρευε και πήδαγε πάνω από αυτές.
Από τις γυναίκες και τα παιδιά αναβιώνουν με μορφή δρώμενων παραδοσιακές δραστηριότητες και εργασίες του τόπου, όπως το ζύμωμα του ψωμιού, η υφαντική κ.ά., ενώ απαγγέλλονται και διάφορα δίστιχα, πολλά από τα οποία έχουν σατιρικό και σκωπτικό περιεχόμενο.
Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και του οποίου η πρώτη γραπτή περιγραφή ανέρχεται στους Βυζαντινούς χρόνους.
Ο "Κλήδονας" είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, σύμφωνα με τον οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.
Η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου, "κλήδων" ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος και κατ' επέκταση το άκουσμα προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.
Την παραμονή του Αη-Γιαννιού, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς συνήθως σε μια «Μαρία» (στη Θράκη ο ρόλος αυτός δίνεται στην ονομαζόμενη "Καλλινίτσα"), της οποίας και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το "αμίλητο νερό", δηλαδή εκείνη και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή, τηρώντας απόλυτη σιωπή!
Επιστρέφοντας εκεί όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζεται σε πήλινο -ως επί το πλείστον- δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, πρόκειται για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο.
Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα "κλειδώνεται" και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο.
"Κλειδώνουμε τον Κλήδονα με τ' Αγιαννιού τη χάρη, κι όποια 'χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει".
Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να "ξαστριστεί". Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρα τους το μελλοντικό τους σύζυγο.
Την παραμονή της γιορτής των γενεθλίων του Αγίου Ιωάννη, εκτός από την τέλεση του κλήδονα, οι κάτοικοι του χωριού ανάβουν μια μεγάλη φωτιά στην πλατεία του χωριού ή σ' ένα μέρος ανοιχτό, ώστε να φαίνεται από παντού. Θρυλείται πως με τριπλό πέρασμα πάνω από τη φωτιά, έφευγαν οι ψύλλοι και οι κοριοί!
Ανήμερα του Αη Γιαννιού συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες, αυτή τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων της μαντικής διαδικασίας.
"Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού τη χάρη, και όποια έχει καλό ριζικό σήμερα ναν το πάρει".
Ανασύρονται ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο "ριζικό" κάθε κοπέλας και απαγγέλλονται σε μορφή δίστιχου.
Όταν τελειώσει η μαντική διαδικασία, η κάθε κοπέλα γεμίζει το στόμα της με μια γουλιά αμίλητο νερό και στέκεται μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο, έως ότου ακούσει το πρώτο ανδρικό όνομα. Αυτό, πιστεύεται ότι θα είναι και το όνομα του άνδρα που θα παντρευτεί...
Πηγή πληροφοριών για το έθιμο: Νεκτάριος Κουτσούκης, Αγλαΐα Πλατανιά, Διερευνητική εργασία με θέμα: "Τα ξεχωριστά έθιμα του νησιού μας - της Σάμου", Εσπερινό ΕΠΑ.Λ Πόλεως Σαμου, Σάμος 2012.
